Reshjet e borës në fillim të tetorit, si fenomen i pazakontë klimatologjik për rajonin e Kosovës përbën një ngjarje me pasoja të shumëfishta në bujqësi.
Kështu tha Besim Aliu nga (IHMK) në një prononcim për Telegrafin, ku po ashtu theksoi se deri më sot nuk janë regjistruar reshje bore në fillim të tetorit në Kosovë.
Ai theksoi se kjo periudhë e vitit zakonisht nuk shoqërohet me borë.
“Këto temperatura të larta që kemi pasur gjatë verës, deri në 42 gradë, ndikuan në ndryshimet klimatike që po përjetojmë”, tha Aliu.
Në raportin e Aliut e publikuar në faqen e IHMK-së në rrjetin social në Facebook thuhet se ndërhyrja e hershme e faktorëve dimërorë në periudhën tranzitore të vjeshtës, kur aktivitetet bujqësore janë ende intensive, ndikon drejtpërdrejt në rendimentin dhe cilësinë e prodhimit.
“Ky studim trajton efektet negative të borës së hershme mbi pemëtarinë dhe perimkulturën, si dhe aspektet pozitive që lidhen me përgatitjen e tokave për mbjelljen e grurit dimëror, elbi dimëror, thekra (secale) ,tritiikale (hibrid mes grurit dhe thekrës)”, thuhet në raport.
Por cilat janë ndikimet negative në pemëtari?
Dëmtimi i frutave dhe degëve: Shumë varietete frutash (mollë, dardhë, kumbull) në Kosovë në fillim tetori ende nuk janë të vjelura plotësisht. Rënia e borës mbi kurorat e ngarkuara me fruta dhe gjethe rrit rrezikun e thyerjes së degëve për shkak të peshës së akumuluar. Stresi fiziologjik i bimës: Rënia e temperaturave nën mesataren sezonale në mënyrë të papritur ngadalëson procesin e akumulimit të karbohidrateve dhe përgatitjen e bimës për periudhën e dimrit. Kjo çon në reduktim të rezervave ushqyese, të domosdoshme për një fillim të mirë në sezonin pasues. Dëmtimi i frutave në cilësi: Bora e lagësht mund të shkaktojnë njolla mekanike dhe mikroçarje në lëvoren e frutave, duke ulur vlerën tregtare dhe potencialin e ruajtjes pas vjeljes.
Ndikimet negative në perimkulturë
Rreziku për kulturat e hapura: Perimet me cikël të vonshëm prodhimi (domate, speca, kunguj, tranguj) që ende janë në fusha ekspozohen ndaj ngricave të hershme. Temperaturat negative dhe bora dëmtojnë indet e gjalla, duke sjellë humbje të menjëhershme të rendimentit.
Shtyrja e ciklit të korrjes: Reshjet e dendura dhe bora e shpejtë shkaktojnë vështirësi në qasje dhe vonesa në mbledhjen e perimeve të mbetura, gjë që ul cilësinë organoleptike dhe vlerën në treg.
Rritja e presionit nga sëmundjet fungale: Bora e lagësht dhe mbetja e ujit në tokë krijon kushte për zhvillim më të shpejtë të sëmundjeve si myku gri (Botrytis cinerea) dhe kalbëzimet e tjera.
Efektet pozitive në përgatitjen e tokës për grurin
Rritja e lagështisë së tokës: Reshjet e borës së hershme kontribuojnë në akumulimin e ujit në profilin e tokës, duke përmirësuar bilancin hidrik në periudhën e mbjelljes së grurit dimëror.
Strukturimi i tokës: Shkrirja graduale e borës lehtëson formimin e agregateve të qëndrueshme në tokë, çka favorizon ajrosjen dhe zhvillimin e rrënjëve.
Zvogëlimi i nevojës për ujitje suplementare: Për shkak të ngopjes së hershme të tokës me lagështi, nevojat për ujitje në periudhën kritike të mbirjes zvogëlohen.
Indikator i hershëm klimatik: Ky episod mund të shërbejë si tregues i kushteve të ardhshme dimërore, duke ndihmuar fermerët të planifikojnë më mirë menaxhimin e inputeve në kulturat arabile.
Reshjet e borës në fillim të tetorit në Kosovë paraqesin një fenomen me dy anë: një kërcënim serioz për pemëtarinë dhe perimekulturë, por njëkohësisht edhe një faktor lehtësues për mbjelljet e grurit. Nëse menaxhimi agronomik nuk përshtatet me këto ndryshime klimatike, humbjet në kulturat shumëvjeçare dhe njëvjeçare mund të jenë të konsiderueshme. Megjithatë, në aspektin e kulturave arabile, ky fenomen ka potencial pozitiv, duke ofruar një start më të mirë për grurin dimëror.
Prandaj, nevojitet një qasje më e integruar në vlerësimin e riskut dhe adaptimin e praktikave bujqësore ndaj fenomeneve klimatike ekstreme që po bëhen gjithnjë e më të shpeshta në rajon.