Është koha që Mejsi të kthehet në shtëpi. Ajo sapo ka marrë një promovim dhe është lodhur duke dëgjuar burrin në apartamentin sipër saj që luan me kornon franceze. Kështu që cakton disa vizita me agjentin e saj të pasurive të paluajtshme dhe nis kërkimin për shtëpi. Pas tre vizitave, ajo dashurohet me një shtëpi: ka një oborr të madh dhe një kuzhinë të hapur dhe të ndritshme. Është gati të bëjë ofertën.
Por atë natë, një pyetje i shkon në mendje: Po sikur shtëpia tjetër të jetë më e mirë? Po sikur të ketë një oborr më të madh, ose ndoshta një garazh dysh? Po sikur të jetë më e lirë?!
Të gjithë e kemi gjetur veten në një situatë të tillë, qoftë kur marrim në konsideratë oferta pune, blejmë një makinë të re, apo dalim me njerëz të rinj. Kur bëhet fjalë për dashurinë, me sa njerëz duhet të dilni para se të vendosni të stabilizoheni? Është një problem që lidh matematikën me psikologjinë, dhe ka një emër: problemi i ndalimit optimal.
Rregulli i 37%
Pyetja matematikore që shtrohet për Mejsin ka të bëjë me maksimizimin e mundësive: sa gjatë duhet të shpenzoni duke testuar opsione për të pasur gjasat më të mira në një vendim përfundimtar të suksesshëm?
Matematikanët na kanë dhënë një përgjigje: 37%. Ideja bazë është kjo, nëse duhet të zgjidhni midis 100 opsioneve, duhet të provoni dhe refuzoni 37 të parat. Këto 37% janë një periudhë kalibrimi, gjatë së cilës mësoni se çfarë funksionon dhe çfarë jo. Nga ato që refuzoni, mbani mend më të mirën dhe përdorni atë si standard krahasimi. Nëse ndonjë opsion tjetër që vjen më pas e tejkalon këtë standard, atëherë është ai që duhet mbajtur.
Le të marrim një shembull. Supozoni se jeni beqar dhe doni të krijoni një lidhje. Vendosni të dilni në 10 takime të ndryshme gjatë disa muajve. Sipas rregullit të 37%, duhet t’i shijoni tre të parat, por të mos caktoni asnjë takim të dytë me asnjërën prej tyre. Pas kësaj periudhe, rregulli thotë që takimi i ardhshëm që i kalon këto përvoja është “ai i duhuri.”
Në librin Algorithms to Live By, autori Brian Christian përdor rregullin e 37% për të ndihmuar Mejsin: “Nëse dëshiron gjasat më të mira për të gjetur apartamentin më të mirë, shpenzo 37% të kërkimit pa u angazhuar, lëre çekun në shtëpi; je thjesht duke eksploruar. Por pas kësaj pike, bëhu gati të angazhohesh menjëherë për vendin e parë që e kalon çdo gjë që ke parë më herët. Kjo është zgjidhja optimalisht e provuar.”
Shfrytëzo apo eksploro
Matematika na jep përgjigjen më të mirë për “problemin e ndalimit optimal.” Por ka një problem të madh: njerëzit nuk janë makina racionale që llogarisin probabilitete. Ne jemi krijesa të çuditshme, krijuese, plot pasione dhe shpesh irracionale.
Në psikologji dhe ekonomi ekziston diçka e quajtur kompromisi “eksploro/shfrytëzo”. Ajo pyet: a duhet të shkosh me një fitore të sigurt (shfrytëzo), apo të rrezikosh diçka të re me një rezultat të panjohur (eksploro)?
Sipas kërkimeve të Addicott et al., të qenit tepër eksplorues apo tepër shfrytëzues është disavantazh. Ai që shfrytëzon shumë, mund të ngecë në zakone; ai që eksploron shumë, rrezikon të bëhet “mjeshtër i asgjëje.” Studiuesit përfunduan se sjellja më e dobishme ndodh kur gjendet një ekuilibër midis të dyjave.
Marrëdhëniet nuk funksionojnë gjithmonë kështu
Problemi është se marrëdhëniet ndërpersonale janë të pamundura për t’u përkthyer në numra. Si parim i përgjithshëm, ka kuptim të përjetosh disa përvoja të ndryshme para se të vendosesh. Por kush mund të thotë se takimi i parë nuk është dashuria e jetës? Dhe mos harrojmë që nuk je vetëm ti ai që vendos, edhe pala tjetër duhet të të pranojë!
Problemi më i madh i rregullit të 37% në kontekstin e takimeve është se një takim i vetëm nuk mjafton. Ndonjëherë dhjetë, madje edhe njëqind takime, nuk mjaftojnë për të zbuluar karakterin e vërtetë të dikujt.
Megjithatë, si rregull i përgjithshëm, 37% është një udhërrëfyes i dobishëm. Ka shumë mençuri në idenë për të provuar disa mundësi para se të vendosesh përfundimisht.