Në Hagë, aty ku drejtësia ndërkombëtare pretendon të mishërojë standardet më të larta të paanshmërisë, ndodhi një episod që nuk do ta shpikte as imagjinata më cinike: një gardian i paraburgimit, i cili për katër vite me radhë kishte jetuar çdo ditë pranë ish-presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi, dhe bashkëluftëtarëve të tij Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi, u shfaq papritur në sallën e gjyqit si prokuror i çështjes. Një njeri që kishte mbajtur çelësat e qelisë, që kishte regjistruar vizitat, që kishte parë rutinat më intime të jetës së të akuzuarve, u kthye në akuzues zyrtar. Kjo nuk është thjesht një shkelje e rregullave të procedurës; është një fyerje flagrante ndaj vetë konceptit të drejtësisë.
Sepse çështja nuk është vetëm nëse ky prokuror i ri ka përdorur ose jo informacionin që ka mbledhur gjatë katër viteve si gardian. Çështja është se vetë fakti i marrëdhënies së tij të gjatë, të ngushtë dhe asimetrike me të akuzuarit, është i mjaftueshëm për të rrëzuar çdo perceptim të paanshmërisë. Në të drejtën ndërkombëtare, perceptimi është gjithçka. Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut, në vendime themelore si Piersack v. Belgium dhe De Cubber v. Belgium, ka vendosur se drejtësia nuk duhet vetëm të jepet, por edhe të duket si e tillë. Nëse një vëzhgues i arsyeshëm mund të dyshojë në paanshmëri, atëherë procesi është i komprometuar. Dhe këtu nuk bëhet fjalë për një dyshim të vagullt: bëhet fjalë për një konflikt interesi që bie në sy si dielli në mesditë.
Ky akt nuk është rastësi. Ai shpalos një qëllim të keq që tashmë është bërë i dukshëm në mënyrën si funksionon Gjykata Speciale. Njëanshmëria është bërë aq e dukshme, saqë ajo po kthehet në çmeritueshme. Nga mënyra e ngritjes e deri tek mënyra e gjykimit, kjo gjykatë është e ndërtuar mbi themele të kalbura. Le të kujtojmë origjinën: ajo lindi mbi bazën e një Raporti të ish-senatorit zviceran Dick Marty, që akuzonte UÇK-në për trafikim organesh njerëzore. Një akuzë monstruoze, që shokoi opinionin ndërkombëtar dhe shërbeu si justifikim politik për krijimin e një strukture të tillë. Por çfarë ndodhi më pas? Pas hetimeve të njëpasnjëshme nga vetë Prokuroria e Hagës, u konstatua se nuk kishte asnjë provë për trafikim organesh. Raporti i Marty-t u shkatërrua si i pabazuar, i shpikur, i pavërtetë. Dhe megjithatë, mbi atë mashtrim u ngrit një gjykatë e tërë.
Sot, Thaçi dhe të tjerët nuk akuzohen për trafik organesh. Akuzat e tyre lidhen me disa ngjarje të periudhës së para dhe pas luftës, në një kohë ku Kosova ishte në kaos, ku asnjë ushtri – as ajo e NATO-s – nuk mund të kontrollonte gjithë territorin. Të pretendosh se UÇK dhe udhëheqësit e saj duhet të kishin pasur një fuqi mbinjerëzore për të parandaluar çdo krim individual në një hapësirë të djegur nga lufta, është një manipulim juridik që synon një gjë: kriminalizimin e luftës çlirimtare.
Pra, kemi një gjykatë që u ngrit mbi një raport të rremë, që mbijetoi mbi një mashtrim, dhe që tani funksionon duke pranuar absurditete të tilla si gardiani-prokuror. Çfarë mesazhi jep kjo? Mesazhi është i qartë: jo drejtësi, por ndëshkim i njëanshëm; jo e vërtetë, por kriminalizim i një historie kombëtare.
Në këtë kontekst, farsa e gardianit që bëhet prokuror është vetëm simptomë e një sëmundjeje më të madhe. Është dëshmia e një sistemi të kapur nga qëllimi politik për të zhvlerësuar luftën e UÇK-së, për ta shndërruar atë nga simbol i rezistencës kundër gjenocidit serb, në një dosje penale për krime të supozuara. Është përpjekje për të barazuar viktimën me agresorin, për të njollosur një popull që luftoi për mbijetesë, duke e futur në një narrativë të rreme si “kriminel”.
Drejtësia ndërkombëtare nuk ka luksin të lejojë skandale të tilla. Sepse drejtësia që pranon absurditetin, drejtësia që sheh gardianin të shndërrohet në prokuror dhe nuk e sheh konfliktin, nuk është drejtësi. Është farsë. Dhe farsat, sado të veshura me procedura e protokolle, mbeten farsë.
Nëse Hagës i intereson ende legjitimiteti i vet, ky proces duhet të ndalet e të rishikohet. Sepse një drejtësi që pranon njëanshmëri të tillë, që nis me një raport të rremë e që vazhdon me skena groteske, është një drejtësi që ka humbur busullën morale. Dhe kur drejtësia humb busullën morale, ajo pushon së qeni drejtësi. Atëherë mbetet vetëm një instrument politik i maskuar si gjykatë. Dhe kjo është tradhtia më e madhe, jo vetëm ndaj Kosovës dhe luftës së saj, por ndaj vetë parimeve universale që gjoja mbron Haga.